Inkontynencja, czyli nietrzymanie moczu to problem, który w dużej mierze dotyka osoby starsze, szczególnie po 65 roku życia. Objawy tej przypadłości polegają na niekontrolowanym, mimowolnym wycieku moczu, na skutek większego parcia i ciśnienia w okolicy brzucha lub w wyniku gwałtownego ruchu, jak śmiech lub kichnięcie. WHO – Światowa Organizacja Zdrowia, objęła tę dolegliwość statusem choroby społecznej. Problem ten jest wstydliwy i często bywa przemilczany – niepotrzebnie, gdyż należy rozmawiać , by dowiedzieć się jak leczyć i przeciwdziałać temu schorzeniu.
Nietrzymanie moczu – przyczyny
Spis treści:
Przyczyn nietrzymania moczu jest wiele i każde cechuje inna diagnostyka. Za podstawowe typy, klasyfikujące problem z nietrzymaniem moczu wyróżnia się te, przy których najbardziej zawodzą mięśnie pęcherza. Do głównych przyczyn odpowiadających za te schorzenie należą: wysiłkowe nietrzymanie moczu, nietrzymanie moczu związane z nagłym parciem, mieszane oraz wynikające z przepełnienia pęcherza. Wśród kobiet najczęściej za ten problem odpowiada styl życia, obecność chorób, a także wykonanie zabiegów, w okolicach dróg rodnych i moczowych. Jest to konsekwencja uszkodzenia mięśni dna mniejszej miednicy, mięśni Kegla lub osłabienia mięśni, które otaczają cewkę moczową. Przypadłość pojawia się także po porodzie, jednak mija wraz z upływającym czasem rekonwalescencji lub fizjoterapii. Zaburzenie oddawania moczu dotyka szczególnie kobiety po menopauzie, które doświadczają zmiany hormonalnej gospodarki. Problem ten występuje także u mężczyzn, ale spotykany jest w mniejszym stopniu i wiąże się przeważnie z przerostem gruczołu krokowego. Nietrzymaniu moczu towarzyszą infekcje układu moczowego, zaparcia, a objawy nasilają się przy otyłości i po przebytych zabiegach, związanych z układem płciowym.
Wysiłkowe nietrzymanie moczu
Wysiłkowe nietrzymanie moczu występuje podczas wzrostu ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej, w wyniku pracy fizycznej, związanej z wysiłkiem lub wykonania nagłej czynności np. kichnięcia i polega na mimowolnym wycieku moczu. W innych słowach można przedstawić tę dolegliwość, jako samoistne i bezwiedne wypływanie małych objętości moczu, któremu nie towarzyszy uczucie parcia na pęcherz, a chory nie odczuwa zwiększonej potrzeby korzystania z toalety, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Ten typ dolegliwości występuje najczęściej, bo aż u prawie 50% badanych kobiet, zwłaszcza po menopauzie lub porodzie. Związane jest z niewydolnością mięśni zwieracza i dna macicy, a wyciek następuje podczas czynności, które wywołują napięcie powłok brzusznych.
Naglące nietrzymanie moczu
Naglące nietrzymanie moczu polega na mimowolnym popuszczaniu małych objętości cieczy, występującym w wyniku przymusowego parcia na pęcherz. Podstawą tego typu dolegliwości jest niestabilność lub nadmierna pobudliwość mięśni wypieracza pęcherza moczowego. Objawia się silną potrzebą oddania moczu, poprzedzoną parciem, na skutek którego bezwiednie wypływa mała ilość cieczy. Do wypływu moczu dochodzi także podczas niektórych sytuacji: zmian pozycji ciała, podczas stosunku płciowego oraz na dźwięk lejącej się wody. Problem pojawia się bez względu na porę dnia, nawet przy niewielkim wypełnieniu pęcherza i dotyczy około 22% wszystkich przypadków. Wśród innych przyczyn nietrzymania moczu, wywołanego parciem można zaliczyć: zapalenie pęcherza, choroby neurologiczne (stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona), a u mężczyzn – choroby gruczołu krokowego.
Niekontrolowane oddawanie moczu z przepełnienia
Nietrzymanie moczu wynikające z przepełnienia pojawia się, gdy występuje jakaś przeszkoda, która uniemożliwia odpływ płynów z pęcherza. Najczęściej narząd ten jest wypełniony i mocno rozciągnięty, a mocz wycieka mimowolnie – stale lub też okresowo. Problem ten dotyka głównie mężczyzn z przerostem prostaty, a nieleczona przeszkoda odpływu moczu może wywołać następstwo tego zaburzenia – nefropatię zaporową.
Stopnie nietrzymania moczu
W zależności od rodzaju aktywności, której towarzyszą dolegliwości nietrzymania moczu wyróżnia się różne stopnie nasilenia nietrzymania moczu typu wysiłkowego, powstałe w oparciu o skalę Stameya. Okoliczności, podczas których następuje wyciek moczu – tak zwane popuszczenie podzielono według trzech stopni:
- I Stopień – Wyciek pojawia się podczas dużego wysiłku fizycznego – najczęściej podczas stania, lub zmieniania pozycji, na skutek dźwigania, kichania lub silnego kaszlnięcia.
- II Stopień – Popuszczenie moczu następuje w trakcie wykonywania lekkich czynności, o średnim nasileniu wysiłku – wchodzenia po schodach, sprzątania, podbiegania.
- III Stopień – Wyciek następuje mimowolnie – także w pozycji leżącej, podczas spokojnego chodzenia i spoczynku.
Nietrzymanie moczu – objawy
Początkowymi objawami nietrzymania moczu może być jego niewielka ulatująca ilość, podczas kichania lub wysiłku fizycznego. To znak, że w organizmie zaczyna dziać się coś niewłaściwego i należy to przebadać. Warto przeprowadzić dokładniejszą obserwację i udać się po diagnozę do lekarza. Można wyróżnić pięć stopni, mówiących o objawach zaburzeń oddawania moczu, związanych z jego wydalaną ilością, w ciągu czterech godzin:
- Kropelkowe nietrzymanie moczu – gubienie poszczególnych kropelek moczu w trakcie dnia, występujące w ilości do 50 mililitrów.
- Lekkie – większy wyciek moczu, niż przy objawie kropelkowym, występujący na skutek przeciążenia lub porywczego śmiechu, a także nietrzymanie moczu przy kaszlu – od 50 do 100 mililitrów.
- Średnie – wyciek moczu w trakcie codziennych czynności, jak sprzątanie lub wchodzenie po schodach – od 100 do 200 mililitrów.
- Ciężkie – popuszczanie dużych ilości moczu, nawet podczas stania. Ilość moczu może odpowiadać objętości oddawanej podczas zwykłej wizyty w toalecie – od 200 do 300 mililitrów.
- Bardzo ciężkie – całkowita utrata kontroli nad trzymaniem moczu i fizjologicznymi czynnościami – powyżej 300 mililitrów.
Pewne jest, że nie należy lekceważyć żadnych objawów, nawet początkowych, jak kropelkowe nietrzymanie moczu, gdyż poprzez zaniedbanie można doprowadzić do znacznego pogorszenia dolegliwości.
Popuszczanie moczu – diagnoza
Podstawą do rozpoczęcia diagnostyki nietrzymania moczu jest przeprowadzenie wywiadu lekarskiego, oceniającego rodzaj i nasilenie występujących dolegliwości. Niektórych z informacji, uzyskanych w czasie rozmowy nie da się wywnioskować z przeprowadzonych badań, dlatego bardzo ważne jest aby lekarz przeprowadził ją z dbałością o wszelkie szczegóły. Wśród przyczyn nietrzymania moczu należy wyróżnić choroby metaboliczne i neurologiczne, przebyte operacje oraz urazy kręgosłupa – z tego względu należy koniecznie zapytać pacjentkę o jej stan psychiczny, a także życie seksualne, bowiem stosunki płciowe również mogą mieć wpływ na oddawanie moczu. Należy powiedzieć o przyjmowanych lekach oraz stosowanych dietach. Po przeprowadzonym wywiadzie, w celu dokładniejszej diagnostyki lekarz może nakazać wypełnienie kwestionariusza. Podstawowymi pytaniami, które mogą znaleźć się w takiej ankiecie będą dotyczące ilości i częstości gubionego moczu, opisu sytuacji, podczas których następuje wyciek, wydarzeń wpływających na wyciek oraz czy podczas oddawania moczu dokucza ból i z jaką częstotliwością dzienną oddawany jest mocz. Warto przed wizytą u lekarza prowadzić własny dzienniczek mikcji, w którym opisuje się dolegliwości, związane z występującym zaburzeniem, co pozwoli ocenić rodzaj problemu. W dzienniczku mikcji powinna znaleźć się:
- Ilość dziennych mikcji
- Częstotliwość niekontrolowanego wycieku moczu
- Ilość popuszczonego moczu (w mililitrach)
- Ilość nocnych epizodów wycieku moczu
Po wstępnej ocenie problemu z nietrzymaniem moczu, lekarz powinien skierować na kolejne badania. Do potwierdzających postawioną diagnozę zalicza się:
- Analiza i posiew moczu – podstawowe badanie, w celu wykluczenia infekcji.
- Ocena objętości moczu, który zalega w pęcherzu po mikcji – wstępne badanie u pacjentów zmagających się z problemami dolnego odcinka przewodu moczowego, które pomaga wskazać, czy zalegający mocz związany jest z przepełnieniem pęcherza.
- Badanie jamy brzucha – może potwierdzić lub wykluczyć zapalenie pęcherza moczowego. Wykonuje się je przy całkowicie wypełnionym płynami pęcherzu, a ból podczas przeprowadzania tego badania świadczy o wystąpieniu pewnej dysfunkcji.
- Badanie ginekologiczne – oceniające stopień napięcia dna miednicy mniejszej oraz wypadania narządów rodnych. Dodatkowo, lekarz może ocenić stan śluzówki pochwy.
- Badania per rectum, które odbywa się przez odbyt – służy ocenie czynności mięśni miednicy.
- Badanie USG – pozwalające ocenić czynność dolnych dróg moczowych, ruchomość cewki moczowej oraz stopień otwarcia szyjki pęcherza moczowego.
Szerokie spektrum badań pomoże w odpowiednim wyborze metody leczenia nietrzymania moczu.
Nietrzymanie moczu – leczenie
Jak leczyć nietrzymanie moczu? Jest wiele sposobów, pomagających zwalczyć tę nieprzyjemną uciążliwość – od zastosowania odpowiedniej farmakoterapii, leczenia operacyjnego lub ćwiczeń zapobiegawczych. Leczenie nietrzymania moczu z użyciem środków farmakologicznych, zalecane jest najczęściej podczas naglącego nietrzymania moczu. Zażywane leki powodują zmniejszenie częstotliwości parć i wydłużają przerwę pomiędzy kolejnymi i możliwością skorzystania z toalety. Leki na nietrzymanie moczu zdecydowanie poprawiają komfort życia osób, dotkniętych tą dolegliwością, jednak nie powodują całkowitego wyleczenia .
Co pomaga podczas parcia na pęcherz? Stosowanie farmakologicznych środków zmniejsza jedynie odczuwany dyskomfort. Wśród leków na nietrzymanie moczu, stosuje się przeważnie środki antycholinergiczne, do których należą: Solifenacyna, Oksybutynina, Darifenacyna i Tolterodyna. Takie leki muszą być stosowane okresowo, w celu zapewnienia oczekiwanych efektów i według wskazań lekarza, a niektóre z nich mogą wywołać niepożądane skutki uboczne. Jeśli organizm nie reaguje na podawane podczas nietrzymania moczu leki, innym farmakologicznym rozwiązaniem jest leczenie z wykorzystaniem neurotoksyn – głównie botulinowej toksyny typu A, która wstrzykiwana jest w mięśnie pęcherza lub zwieracza. Działanie neurotoksyny polega na uszkodzeniu włókien nerwowych pęcherza, dzięki czemu można modulować jego czynność. Innymi podawanymi substancjami, przy takim schorzeniu są kapsaicyna i resiniferatoksyna.
Nietrzymanie moczu – zabieg to jedyne rozwiązanie?
Do metod leczenia należy także wykonywanie zabiegów i operacji na nietrzymanie moczu. Taka forma jest ściśle uzależniona od stanu zdrowia pacjentki i stopnia upośledzenia oddawania moczu. Nie wszystkie osoby mogą zostać poddane takiemu zabiegowi, a o wskazaniu decyduje specjalista. Do operacji mogą zostać zakwalifikowane:
- Kobiety, zmagające się z wysiłkowym nietrzymaniem moczu o bardzo dużym nasileniu
- Kobiety, zmagające się z mieszanym nietrzymaniem moczu, u których leczenie farmakologiczne nie przyniosło oczekiwanych efektów
- Kobiety, u których zdiagnozowano współistniejące choroby neurologiczne
- Kobiety z naglącym nietrzymaniem moczu, u których nie zaobserwowano poprawy, w wyniku leczenia zachowawczego
- Mężczyźni, z wysiłkowym nietrzymaniem moczu, po zabiegach związanych z przerostem prostaty
Operacje wykonuje się najczęściej przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu, a zabieg jest rozwiązaniem, które stosuje się w ostateczności – gdy inne metody leczenia zawiodą lub występują zdrowotne przeciwwskazania przy innych sposobach leczenia. Rodzaj przeprowadzanego zabiegu i zastosowaną metodę dopasowuje się indywidualnie do każdego chorego, z uwzględnieniem kompleksowych badań. Po wykonanym zabiegu, nie ma pewności, że problem nietrzymania moczu nie powróci – nie ma bowiem metody, charakteryzującej się stuprocentową skutecznością po kilku latach od zabiegu. Do operacji na nietrzymanie moczu, o najwyższym stopniu zapobiegania można sklasyfikować: zabieg z wykorzystaniem metody Sling (operację pętlową), zabieg oparty o metodę TVT, operację metodą Burcha oraz wszczepienie sztucznego zwieracza. Wśród innych zabiegów możliwych do wykonania istnieją także: operacyjne zwiększenie pęcherza poprzez wszczepienie odcinku jelita i nadpęcherzowe odprowadzenie moczu.
Jakie są najlepsze leki na nietrzymanie moczu?
Przy pierwszych objawach tego schorzenia, pomocne mogą okazać się tabletki na nietrzymanie moczu, dostępne do kupienia w aptece – zmniejszające napięcie mięśni w pęcherzu moczowym i hamujące niekontrolowane skurcze. Ponadto kobietom okresie menopauzy efekty może przynieść także zastępcza terapia hormonalna, bazująca na lekach zawierających estrogeny. Bez recepty dostępne są także preparaty, zawierające w swoim składzie fitoestrogeny, które korzystnie wpływają na pracę mięśni miednicy, zmniejszając dolegliwości związane z przechodzeniem menopauzy i wysiłkowym nietrzymaniem moczu. Wśród najskuteczniejszych na nietrzymanie naglącego moczu leków wyróżnia się Duloksetynę, która skutecznie zmniejsza nieprzyjemne objawy. Zastosowanie tego środka musi być stosowane zachowawczo lub w sytuacji, która uniemożliwia przeprowadzenie operacji i tylko pod opieką lekarza.
Tabletki na nietrzymanie moczu
Tabletki, pomagające w problemie z nietrzymaniem moczu powinny być często nazywane suplementami, gdyż bezproblemowo dostępne są w aptece bez recepty. Stosowanie takich leków opiera się głównie, na działaniu moczopędnym, co powoduje częstsze wizyty w toalecie – dzięki czemu, poniekąd można odzyskać kontrolę nad regularnym oddawaniem moczu. Często takie preparaty wzbogacane są w mikro i makroelementy, które wpływają na lepszą pracę mięśni i ich uelastycznienie – jednak opinie, dotyczące ich skuteczności są mocno podzielone.
Nietrzymanie moczu – leki ziołowe
Podczas problemów z nietrzymaniem moczu, dodatkową linię wsparcia mogą stanowić preparaty ziołowe, zwłaszcza takie, które rekomendowane są przez farmaceutów. Ziołowe leki, w swoim składzie mogą posiadać substancje czynne z takich roślin jak: mniszek lekarski, lipa, pokrzywa zwyczajna i zielona herbata. Należy pamiętać, że preparaty tego typu mają działanie czysto – wspomagające i zapobiegawcze, więc ich zażywanie nie pomoże podczas wystąpienia nagłych i nieprzyjemnych objawów.
Nietrzymanie moczu – domowe sposoby
Domowe sposoby na nietrzymanie moczu są rodzajem zapobiegania i przeciwdziałania dostępnym dla każdego. Aby pomóc sobie w przykrych dolegliwościach niezbędne jest wykonywanie pewnego rodzaju ćwiczeń, a także odpowiednia dieta. Starsze osoby, szczególnie powinny skoncentrować się na tym, by zmodyfikować niektóre ze swoich żywieniowych nawyków. W diecie powinny znaleźć się takie składniki, które zmniejszają ryzyko pogorszenia się uciążliwych objawów i wspierają cały proces leczenia. Posiłki powinny być też lekkostrawne i bogate w błonnik, który zapobiega występowaniu zaparć. Zapobieganie zaparciom zmniejsza ryzyko wystąpienia popuszczeń i wspiera proces odbudowy mięśni miednicy – który jest niemożliwy, w czasie mocnego parcia. Warto włączyć do swojego jadłospisu napary z pokrzywy zwyczajnej, która ma działanie moczopędne oraz żurawinę, w każdej możliwej postaci. Z diety należy wykluczyć kawę, czarną herbatę oraz ostre przyprawy, alkohol i słodycze. W diecie powinno znaleźć się dużo warzyw i owoców, szczególnie bogatych w witaminę C, która bierze udział w produkcji kolagenu – istotnym budulcu, odpowiadającym za elastyczność tkanek. Należy ograniczyć palenie lub całkowicie rzucić nałóg, co z pewnością wyjdzie na zdrowie!
Ćwiczenia na nietrzymanie moczu
Za oddawanie moczu oraz zaciskanie cewki moczowej i zwieracza odbytu odpowiadają mięśnie Kegla. Tak jak każdy inny rodzaj mięśni – te także można ćwiczyć. Takie domowe sposoby na zatrzymanie moczu korzystnie wpłyną na poprawę stanu zdrowia chorego. Ćwiczenia polegają na wykonywaniu serii spięć i rozluźnień, skupiając uwagę na tym, by zaciskały się mięśnie dna miednicy, a nie brzucha. Początkowo, taki trening nie powinien trwać dłużej niż 5 minut i należy wykonywać go w pozycji leżącej, kilka razy dziennie. Z czasem, gdy zacznie być zauważalna widoczna poprawa, można wydłużyć czas ich wykonywania. Jest to bardzo dobra i skuteczna metoda przeciwdziałaniu nietrzymaniu moczu poprzez ćwiczenia.
Jak zabezpieczać się przy nietrzymaniu moczu?
Bardzo ważne jest regularne oddawania moczu i zachowanie odpowiedniej higieny. Aby jednak zwiększyć własny komfort, w trakcie problemu z nietrzymaniem moczu warto skorzystać z użycia ochronnych wkładek lub chłonnych majtek.
Wkładki chłonne lub klasyczne podpaski
Co na nietrzymanie moczu sprawdzi się u osób starszych? Część z dorosłych osób, obarczonych tą przypadłością w celu radzenia sobie z nadmiernym wyciekiem moczu używa tradycyjnych podpasek. Rozwiązanie to nie jest najlepszym pomysłem, gdyż przeznaczenie tego produktu jest zupełnie inne, a podczas stosowania tego rodzaju zabezpieczenia należy bardzo dbać o higienę i często je wymieniać, by utrzymać uczucie świeżości. Podpaski nie są też wystarczająco chłonne i nie sprawdzą się u wszystkich, zmagających się z tą dolegliwością, szczególnie u mężczyzn. Na rynku, pojawiły się specjalne wkładki o dużo większej chłonności, które dedykowane są osobom z problemem nietrzymania moczu. Chronią przed przeciekaniem, a mocz który uleci utrzymywany jest w specjalnej warstwie chłonnej, która zabezpiecza także przed wydzielaniem nieprzyjemnego zapachu. Wykonane są z delikatnych materiałów, dzięki czemu w żaden sposób nie podrażniają skóry.
Wkładki dla mężczyzn na nietrzymanie moczu
Powstały także wkładki na nietrzymanie moczu, dedykowane mężczyznom – o kształcie, dopasowującym się do noszonej przez nich bielizny. Posiadają kubełkowy kształt, który dopasowuje się do ciała, dzięki czemu umieszczona wkładka nie przesuwa się i nie przeszkadza podczas codziennych aktywności. Występują w różnych wersjach, w zależności od preferowanego stopnia chłonności – sprawdzą się więc zarówno podczas kropelkowego nietrzymania moczu oraz większych dysfunkcji.
Majtki chłonne dla dorosłych
Majtki chłonne to alternatywa dla wkładek higienicznych, przeznaczona dla osób zmagających się z nietrzymaniem moczu, o różnym stopniu zaawansowania. Ten rodzaj zabezpieczenia dedykowany jest szczególnie osobom aktywnym – zawodowo i sportowo i pozwala na zachowanie satysfakcjonującego komfortu. Majtki chłonne charakteryzują się wysokim stopniem chłonności i neutralizują przykre zapachy. Są jednorazowe, a ich stosowanie polega na włożeniu ich przez nogi, podobnie jak tradycyjnych majtek. Umożliwiają swobodne korzystanie z toalety i często posiadają wskaźnik informujący, że czas wymienić taką bieliznę.
